Enflasyon bir ürün grubunun veya birkaç ürün grubundan oluşan bir sepetin belli bir zamandaki fiyat artışına verilen isimdir. Enflasyon bu nedenle insanların alım gücündeki değişimin en büyük göstergelerinden birisidir. İnsanların alım gücünün nasıl değiştiğinden ekonominin gidişatına kadar birçok konuda bilgi sunar. Aylık veya yıllık olarak hesaplanabilir. Temel olarak ürünlerin fiyatında meydana gelen değişimi bildirir. Enflasyon ile ilgili çeşitli kavramlar bulunmaktadır. Bu kavramlardan birisi de hiperenflasyondur. Peki enflasyonun bir türü olan Hiperenflasyon nedir? Hiperenflasyon nasıl oluşur, nasıl önlenir? Sonuçları nelerdir?
Bu Yazıda Bulabilecekleriniz
Enflasyon Nedir?
Örneğin bu sene 100 TL’ye aldığımız bir ürünü seneye 150 TL’ye alıyorsak bu durumda P’lik bir enflasyon olduğunu yani ürünün fiyatındaki artışın P olduğunu söyleyebiliriz. Enflasyon bir ürünün veya ürün grubunun fiyatında meydana gelen artışı ifade eder. Artış miktarı aylık veya yıllık olabilir. Eğer 1 aylık fiyat değişimine bakılırsa aylık enflasyon, bir yıllık değişime bakılırsa bu durumda yıllık enflasyon bulunmuş olur. Enflasyon insanların alım gücünün ne kadar düştüğünün de bir göstergesidir. Ürünlerin fiyatlarındaki artış kadar insanların alım gücü de azalmış olur.
Enflasyon hesaplanırken belli bir ürün grubunun fiyatının artışına bakılır. Bu ürünlerin artış miktarları hesaplanarak enflasyon ortaya çıkarılır. Enflasyon hesabı yapılırken, fiyatları hesaplanan ürünler de doğru enflasyona ulaşmak için önemlidir. İnsanların günlük hayatta çok az kullandığı, normalde pek de ihtiyaç duyulmayan ürünlerin bu sepette yer alması enflasyonu doğru olarak yansıtmamaktadır. Bu nedenle enflasyon halkın gerçekten ihtiyaç duyduğu, düzenli olarak aldığı ürünlerden hesaplanmalıdır.
Hiperenflasyon Nedir? Sonucunda Ne Olur?
Hiperenflasyon adından da anlaşılabileceği gibi enflasyonun çok yüksek olması durumunda verilen isimdir. Piyasadaki enflasyon 200’ü geçerse bu durumda hiperenflasyondan söz edilebilir. Paranın hızla değer kaybettiği, ürünlerin sık sık zamlandığı bir durum oluşur. İnsanların alım gücü hızla düşer.
Hiperenflasyona karşı bir önlem alınmazsa ürünlerin fiyatları hızla artmaya başlar. Ürünlere düzenli olarak zam gelir. İnsanların aldıkları maaş hızla erir. Ülkede yaşayan insanların alım güçleri hızlı bir şekilde düşer. Maaşlara yapılan zamlar yetersiz gelmeye başlar. Yapılan zamlar hızlı bir şekilde erir.
Alım gücünün düşüşü insanların temel ihtiyaçlarını bile karşılamayacak duruma gelmesine neden olur. Enflasyonun hızlı yükselişi bir domino etkisi gibi gelir. Peş peşe alınan yanlış kararlar ile yükselen enflasyon farklı yanlış kararlara ülkeyi iter. Bu da yükselişin devam etmesine neden olur. Köklü bir değişiklik şart duruma gelir.
Kısaca enflasyonun aşırı yükselmesi anlamına gelen hiper enflasyonu daha iyi anlayabilmek adına enflasyonu yükselten faktörler bölümünü inceleyebilirsiniz.
Hiperenflasyonun Sebepleri Nelerdir?
Bu denli yüksek bir enflasyonun oluşmasının tek bir sebebi bulunmamaktadır. Bu tür enflasyonun oluşmasında birçok etmen rol oynamaktadır. Bu etmenler arasında;
- Siyasi istikrarın bozulması ve siyasette istikrarın ortadan kalkması,
- Hızlı bir şekilde para basılması, kontrolsüz ve düzensiz şekilde para basılması,
- Halkın ve yatırımcıların ülkeye ve siyasetçilere olan güveninin azalması,
- Arz ve talep dengesinin ciddi şekilde bozulması bulunmaktadır.
Bir ülkede hiperenflasyon oluşması kısa sürede olacak bir durum değildir. Uzun sürede yapılan birçok hatanın peş peşe gelmesi ile oluşmaktadır. Ekonomi alanında peş peşe yanlış kararlar alınması, istikrarın zayıflaması bu hataların başında gelmektedir. Bir ülkenin özellikle merkez bankası ve ekonomisinin başındaki insanların bağımsız olmaması, ekonominin kurallarına uygun olarak kararların alınmaması enflasyonun hızla yükselmesine ve hiperenflasyona dönmesine neden olabilir. Ülkede hızla artan enflasyon görüldüğü halde buna bir çözüm almamak, enflasyonu önleyici adımlar atmamak bu durumun katlanarak artmasına ve hiperenflasyona dönüşmesine neden olur.
Bunun yanında yerli ve yatırımcının güveninin sarsılması, iktidarın ve ekonomi yöneticilerinin yanlış kararları üst üstte almaş, ekonomik gerçeklerden ve bilimden uzaklaşılması, hızla para basılması da bu durumun oluşmasının en büyük nedenleri arasındadır.
Hiperenflasyon Nasıl Önlenir?
Tabii ki kısa sürede oluşmayan bu durumun önlenmesi için de belli başlı köklü değişiklikler şarttır. Bu denli yüksek enflasyonu düşürmek başlangıçta kolay olacaktır. Fakat kalıcı bir düşüş sağlamak için doğru adımların atılması gerekmektedir. Siyasi istikrar sağlanmalı, yerli ve yabancı yatırımcının güveni kazanılmalı, ekonomi alanında ekonomiye uygun adımlar atılmalı, mali düzenlemeler yapılmalı, ülkenin ekonomisinden sorumlu kişi ve kurumlar tamamen bağımsız olmalı ve bağımsız kararlar almalı, mali reformlar yapılmalı.
Yani oluşan enflasyonu engellemenin yolu ekonomik yapıları tamamen elden geçirmektir. Tamamen bağımsız şekilde ekonomik bir program oluşturulmalı ve bu uygulanmalıdır. Oluşturulan programda sadece ekonominin temel ve bilimsel gerçekleri göz önünde bulundurulmalı. Kimsenin etkisi altında kalınmamalı. Ekonomiyi yöneten merkez bankası gibi kurumlar ile merkez bankası başkanı gibi kişiler kesinlikle bağımsız olmalı. Bu kişi ve kurumların tamamen bağımsız olduğu insanlara ve yatırımcılara gösterilmeli. İnsanlar ülkenin ekonomisini yöneten kişilere ve iktidara güven duymalı.
Bunun yanında mali programlar geliştirilmeli. Ülkedeki fiyatların sabit kalması hatta zamanla düşmesi için çalışmalar yapılmalı. Ülkenin ekonomisi etkileyen tarım, üretim ve diğer tüm alanlara el atılmalı. Tüm bu programlar ekonomik gerçekler üzerine oturtulmalı. Bilimsel gerçeklerden faydalanarak hazırlanmalı. Belli bir kesimin veya kişinin etkisi altında olmamalı. Bilimsel gerçeklerden uzaklaşılmamalı.
