Insider Trading Nedir, Nasıl Yapılır? Yakın Tarihte Insider Trading Örnekleri

Günümüzde hisselere ve yeni bir yatırım aracı olan kripto paralara olan rağbet arttıkça, yatırımcıların sayısı da buna paralel olarak yükseliyor. Birçok tecrübesiz yatırımcı, yasalar hakkında bilgi sahibi olmadan bilinçsizce yatırım yapıyor. Bu da ilerleyen zamanlarda hukuki yönden sorun yaşamalarına sebep olabiliyor. Insider Trading, bütün yatırımcıların hâkim olması gereken en önemli kavramlardan biri olarak karşımıza çıkıyor. Bu konu hakkında yeterince bilgi sahibi olmayan yatırımcılar, yaptıkları bazı işlemlerden dolayı çok büyük cezai yaptırımlar ile karşı karşıya kalabiliyor.

Insider Trading Nedir?

Insider Trading yani Türkçe anlamı ile “İçeriden Öğrenenlerin Ticareti”, şirketlerin hisselerini ve değerlerini etkileyebilecek durumların, kamuya bilgi verilmeden önce şirket bünyesinde çalışan biri tarafından öğrenilip, kendisi veya 3. kişilere kar sağlamak amacı ile kullanılması anlamına gelir. Bir şirket yöneticisinin yönettiği şirket ile ilgili bilgilere herkesten önce ulaşması gayet muhtemeldir. Ancak bu bilgileri bireysel kâr amacı için kullanıyor, dışarıya satıyor ve bunun üzerinden menfaat sağlamaya çalışıyor ise bu bir suçtur.

Örneğin bir CEO, yönettiği şirketi ile bir atılım yapmak üzeredir. Bu projenin, şirketine büyük değer kazandıracağının farkındadır. Bu bilgiyi kamuoyu ile paylaşmadan hemen şirket hisselerine topluca yatırım yapar. Ardından proje sonuçlanması ile birlikte şirket hisseleri hızlıca değer kazanır ve yönetici bu durumdan yüksek kar elde eder. Veya tam tersi bir olayda yani şirketin batmanın eşiğine geldiği bir durumda yönetici, sahip olduğu tüm hisseleri yatırımcılara bilgi vermeden hızlıca elinden çıkarır ve zarar etmemiş olur. İşte bu iki olayda da yönetici içeriden bilgi öğrenerek yatırım yapınca Insider Trading suçu işlemiş olur.

Insider Trading Suç Mu?

Türkiye ve dünyanın büyük çoğunluğundan insider trading bir suçtur. Hatta ABD gibi yatırımın merkezi konumunda bir ülkede, en önemli finansal suçlardan biridir. Türkiye’de şirket yöneticilerinin, kendi şirketlerinden hisseler alıp satması hakkında bazı kurallar koyulmuştur.

Sermaye Piyasası Kanunu’nun (SPK) 47. A1 maddesine göre; İçeriden Öğrenenlerin Ticareti suçu işleyenler, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve kazançlarının en az 3 katı kadar para cezasına çarptırılırlar. Suçun tekrarı halinde hapis cezası 3 yıldan 6 yıla kadar artmaktadır. Para cezası da aynı şekilde yükselir. Ayrıca cezalar bunlar ile bitmeyebilir. Haksız kazanç durumundan başı yanan firmalar, tazminat isteğiyle kişiye dava açabilir. Kişi davayı kaybettiği takdirde zarar den kuruma yüklü miktarda tazminat ödemeye mahkûm edilir.

Türkiye ve Dünya’da Insider Trading

Hem Dünya’da hem Türkiye’de insider trading çok büyük bir suçtur. Türkiye’de, “ekonomik suçlarda cezalar ekonomik olmalıdır” ilkesinden dolayı cezalar daha çok maddi şekildedir. Her güncellemede SPK, hapis cezasını aynı durumda muhafaza ederken ekonomik yaptırımlarını yükseltmiştir. Bu durum caydırıcılık içerse de hala tam anlamı ile engellenebilmiş değildir. Çünkü insider trading ortaya çıkarabilmesi zor bir suçtur. Kişi kendisi üzerinden işlem yapabildiği gibi, bir arkadaşına da tüyo verebilir, bir akrabasını da bu işe sokabilir veya farklı bir firma üzerinden gelir elde etmeye çalışabilir. Bu tarz seçenekler arttıkça suçu tespit etmek de zorlaşmaktadır. Bu yüzden diğer ülkelerde de Insider trading suçu işleniyor olsa da bu konuda hüküm giyen sayısı oldukça azdır.

ABD’de birçok insider trading suçu işlenmiştir. ABD denetimlerin en sıkı olduğu ülkelerden bir tanesidir. ABD’de birbirinden farklı her kurum için ayrı bir mali araç veya kurum vardır. Bu çeşitlilik ve denetim mekanizması suçların işlenmesini oldukça zorlaştırmaktadır. Ayrıca 2000 yılından bu yana ABD, ekonomik ve finansal suçları içeren kanunlarında sıkça güncellemelere gitmiştir. Türkiye’de ise içeriden öğrenenlerin ticareti büyük bir suç sayılsa dahi denetim mekanizması, yeniliklere ayak uydurabilecek ve açıkların üstünü kapatabilecek bir seviyeye henüz gelememiştir.

Bazı Insider Trading Skandalları

Yakın tarihte dünyadan birçok örnek karşımıza çıkmaktadır. Küçük veya büyük şirketleri içeren onlarca olay, Dünya’da ve Avrupa’da büyük yankı uyandırmıştır. Büyük çoğunluğu ciddi cezalar ile sonuçlanmıştır. Yakın dönemde SPK’nın aldığı önlemler ile bu tarz suçlar çok fazla olmamaktadır. Türkiye’de her ne kadar bu suç çok fazla gündeme gelmese de bazı hisse senetlerinde yaşanan fiyat hareketleri Inser Trading şüphesi oluşturmaktadır. Yurt dışında çıkan son dönemin önemli Insider trading haberlerine göz atalım.

KPMG’de Scott London Olayı

KPMG, vergi denetimi ve finansal danışmanlık sağlayan Hollanda merkezli uluslararası bir şirkettir. Scott London isimli eski bir çalışanı bu firmada muhasebeci görevinde çalışmaktadır. Scott London, söylenenlere göre dışarıdan ismi açıklanmayan bir yatırımcıya şirket içinden yatırım amaçlı bilgiler sızdırmaktadır. London’un bunun karşılığından, 25 bin dolar ve bir rolex saat aldığı düşünülmektedir.

London, yatırımcıya dünya markaları Herbalife ve Skechers hakkında birçok bilgi sızdırmıştır. Hatta KPMG, olaydan sonra bu iki firma ile uzun yıllardır devam eden anlaşmasını sonlandırmak zorunda kalmıştır. Scott London çıktığı mahkemede, para aldığı görüntülerin ortaya çıkması ile birlikte suçlu görülmüş ve mahkûm edilmiştir.

Goldman Sachs ve Merrill Lynch Olayı

Finansal yönetim ve finansal danışmanlık hizmetleri sağlayan uluslarası bir ABD firması olan Goldman Sachs’ta insider trading suçundan nasibini alan firmalardan biri. Araştırma analisti olan Eugene Plotkin ve yatırım bankacılığı firmasının eski danışmanı David Pajein Merrill Lynch firmasında ismi açıklanmayan birini işe aldırırlar. Plotkin ve Pajein, bu kişi üzerinden firma birleşmeleri ve ileriye dönük yatırımlar hakkında birçok bilgi almışlardır. Bu firmaların arasında dünya devi Adidas ve Reebok’un da ismi geçmektedir. Plotkin’in, bu vurgun ile birlikte 471 bin dolar civarında bir kar elde ettiği tahmin edilmektedir. Çıktığı mahkemece suçlu bulunduktan sonra mahkûm edilmişlerdir.